De poolzeeën, gelegen rond de Noord- en Zuidpool, hebben een centrale rol in het wereldwijde klimaatsysteem. Door de opwarming van de aarde smelt het ijs in deze regio’s steeds sneller. Dit proces heeft directe en indirecte gevolgen voor het klimaat. In dit artikel leggen we uit hoe smeltende poolijs bijdragen aan de versnelde klimaatverandering, met natuurlijk focus op de oceaan.
Albedo effect
Zee-ijs reflecteert zonlicht terug de ruimte in vanwege zijn lichte kleur. Dit fenomeen staat bekend als het albedo-effect. Wanneer het ijs smelt, komt er donker zeewater bloot te liggen. Zeewater absorbeert een veel groter deel van de zonnestraling dan ijs.
Door dit effect warmt het oceaanoppervlak en de aarde verder op, wat leidt tot nog meer ijsverlies. Dit versterkend effect wordt positieve terugkoppeling genoemd.
Effect op oceaanstromen
Het smelten van het poolijs beïnvloedt ook de thermohaliene circulatie. Dit is een wereldwijd effect waarbij oceaanstroming wordt aangedreven door verschillen in temperatuur- en zoutgehaltes van het zeewater. In het Noordpoolgebied zorgt smeltwater uit Groenland en zee-ijs voor verdunning van het oceaanwater. Dit kan het zinken van koud, zout water in de Noord-Atlantische Oceaan vertragen of verstoren. Zo kan de Atlantic meridional overturning circulation (AMOC) vertragen. Dit is een oceaanstroming in de Atlantische oceaan.
Als dit systeem verstoord raakt, heeft dat gevolgen voor het klimaat in Europa, Afrika en Amerika. En zou het kunnen leiden tot koelere winters in West-Europa en drogere zomers in delen van Afrika.
Gevolgen voor ecosystemen
Smeltend poolijs verstoort ook mariene ecosystemen. Diersoorten zoals ijsberen, walrussen en bepaalde zeevogels zijn afhankelijk van ijs als jacht-, rust- of broedgebied. Veranderingen in het ijs beïnvloeden ook de verspreiding van plankton, vissen en roofdieren, wat effect heeft op hele voedselketens.
Een veranderend ecosysteem heeft niet alleen ecologische, maar ook economische en sociale gevolgen, bijvoorbeeld voor inheemse bevolkingen en visserij.
Wereldwijd
Hoewel de poolzeeën ver van dichtbevolkte gebieden liggen, hebben de veranderingen gevolgen voor het wereldwijde klimaat. De versnelde opwarming van de Noordpool (bijna vier keer zo snel als het wereldwijde gemiddelde) versterkt ook extreme weersomstandigheden op andere plekken op aarde. Dit omvat hittegolven, hevige neerslag en droogteperioden.
Smeltend zee-ijs op zich draagt niet bij aan zeespiegelstijging, maar het verlies van aangrenzende gletsjers en ijskappen (zoals op Groenland en Antarctica) wél. Deze processen worden mede versneld door de opwarming van omliggende zeeën.
Conclusie
Het verlies van poolijs draagt bij aan verdere opwarming door verlies van reflecterend vermogen, verstoring van oceaanstromen en grote veranderingen in ecosystemen. De poolzeeën functioneren als een klimaatsysteem met wereldwijde invloed. De snelle verandering van het poolgebied vraagt om internationaal gecoördineerd onderzoek en beleid gericht op het beperken van verdere opwarming.