Zeereservaten

De wereldzeeën werden lange tijd als een onuitputtelijk gezien. Maar dit beeld verandert snel. Overbevissing, vervuiling, klimaatverandering en andere menselijke activiteiten hebben al een grote schade aangericht. Ecosystemen raken uitgeput, vispopulaties nemen af en koraalriffen verdwijnen snel. Daarom zijn zeereservaten, in het Engels ‘Marine Protected Area (MPA)’ genoemd, belangrijk geworden. Maar werken ze ook echt? Of is het oprichten van zeereservaten alleen een ideaalbeeld?

Wat zijn zeereservaten?

Zeereservaten zijn gebieden in de zee waar bepaalde activiteiten, zoals vissen of mijnbouw, worden beperkt of verboden. Hierdoor heeft de natuur de kans om zich te herstellen of om sterker te worden. Er zijn verschillende soorten zeereservaten, van streng beschermde zones tot gebieden waar duurzaam gebruik mogelijk is. Het idee achter zeereservaten is simpel: door de menselijke invloed te verminderen, kan het zeeleven zijn gang gaan.

Zeereservaten bestaan al een tijd. Er zijn nu duizenden zeereservaten over de hele wereld die samen ongeveer 8% van de oceaan beslaan. Dit klinkt indrukwekkend, maar niet al die gebieden zijn strikt beschermd.

Ecologische en economische winst

Onderzoek toont aan dat goed beheerde zeereservaten de biodiversiteit en visstanden aanzienlijk kunnen herstellen. Binnen goed beschermde gebieden is het vaak te zien dat het aantal soorten vis groter is dan in omliggende wateren.

In Raja Ampat (Indonesië), een van de meest diverse mariene ecosystemen ter wereld, is het aantal haaien 25 keer hoger dan in omliggende zeeën. Dit is vanwege het zeereservaat dat zich daar bevindt. 

Op de Galapagoseilanden, bekend om hun unieke dieren, zien we hoe langdurige bescherming kan zorgen voor stabiele ecosystemen. Schildpadden, zeeleeuwen en haaien kunnen hier ongestoord leven. De lokale bevolking profiteert ook omdat er jaarlijks veel mensen voor toerisme naar de eilanden komen.

De realiteit van beschermde gebieden

och is het succes van zeereservaten niet gegarandeerd. Ze zijn pas effectief als ze ook daadwerkelijk goed beschermd worden. Helaas blijkt dat vaak niet het geval te zijn. In veel landen, zowel rijke als arme, worden zeereservaten wel uitgeroepen, maar ontbreekt het vaak aan voldoende toezicht en bieden in de praktijk weinig bescherming.

Daarnaast zijn veel zeereservaten te klein om echt impact te hebben. Ze beschermen slechts een klein stukje van migratieroutes of belangrijke paaigebieden. Vissoorten zoals tonijn of walvissen reizen duizenden kilometers door internationale wateren. Het beschermen van een klein rif of eiland heeft dan weinig effect op hun populatie.

Er is ook een politiek probleem. In economische zones komen natuurbescherming en commerciële belangen, zoals visserij of de winning van olie, vaak in conflict. Overheden moeten dan, onder druk van verschillende partijen, kiezen voor natuur of voor exploitatie.

Internationale samenwerking

De oceaan kent geen grenzen. Daarom is samenwerking tussen landen essentieel voor effectieve bescherming. Dit is echter niet eenvoudig. Juridische regels zijn vaak verdeeld, belangen botsen, en toezicht op internationale wateren is politiek lastig.

Toch zijn er positieve voorbeelden. De Doggerbank in de Noordzee wordt gedeeld door het VK, Nederland, Duitsland en Denemarken. Dankzij samenwerking zijn er delen afgesloten voor bodemvisserij en worden herstelprojecten uitgevoerd. Het proces is langzaam, maar het laat zien dat gezamenlijke bescherming mogelijk is.

Internationaal is er ook vooruitgang. In 2022 werd de High Seas Treaty van de VN aangenomen, een verdrag dat bescherming van de zee buiten de economische zones van landen mogelijk maakt. Dit biedt kansen voor grote beschermde gebieden op de open oceaan.

Meer is nodig

Zeereservaten zijn geen oplossing voor alles. Ze kunnen de gevolgen van klimaatverandering of verzuring van de oceaan niet stoppen, en ze kunnen de overbevissing niet oplossen als er buiten de reservaten niets aan gedaan wordt. Maar ze zijn wel onmisbaar als onderdeel voor betere bescherming.

Wat zeereservaten ook bieden, is een nieuwe kijk op hoe we met de oceaan omgaan. In plaats van de zee alleen als een bron van grondstoffen te zien, erkennen we dat gebieden recht hebben op bescherming. 

Bescherming is essentieel

Zeereservaten werken, als we het goed aanpakken. Dat betekent: goed gekozen gebieden, beleid dat wetenschappelijk onderbouwd is, voldoende toezicht, financiering en actieve betrokkenheid van lokale gemeenschappen. Het betekent ook inzet van de politiek, internationale samenwerking en grenzen stellen aan exploitatie.

Met deze dingen kunnen we bijdragen aan een oceaan die sterker en veerkrachtiger wordt – voor de natuur en voor de mens.